コリファンタ

2007.4.27 公開版着手、属内分類、比較、異名同種、和名
4.28産地、写真掲載開始、種特徴
Coryphantha、55種
北米球形連の1属で、マミラリアに次いで種類が多く、メキシコから米国まで分布します。現在はLepidocoryphanthaとCumariniaを統合するのが普通です。国際系統学グループでは55種類を挙げており、象牙丸や大祥冠が人気の代表種ですが、中には難物とされる精美丸なども含まれています。象牙丸に似た種類は一見すると分からない位良く似たものが別種とされています。人による食い違いも多く、下記のDichtの分類には43種が挙げられていますが、国際系統学グループでも下記の21. C. kracikii (2002年初記載の新種)と35. C.delicata 千早丸 (radians)以外の41種は種とされています。反対に国際分類の挙げる55種類の内13種ほどをDichtは異名同種とされています。一方、Preston-Mafhamは48種を挙げていますが、その内16種は国際分類では種とされていません。以上から将来はもっと種が統合される(多くても40程度)のではないかと思います。ドイツのDichtによると、コリファンタ属の特徴は以下の5点です。
1. Central flowers(頂部に咲く)
2. tubercle-grooves(疣の花のつく部分に溝)
3. Outer perianth-segments not fimbriate
4. Green, juicy, fleshy berries(果実は緑色で多汁質)
5. Seeds smooth, brown, reticulate(種子は茶色で表皮はreticulate)
また属内は以下のように分けられています。亜属Neocoryphanthaは刺座の花のつく部分にgland(余分の蜜線)があるのが特徴です。主に刺座の溝の様子や萼や種子の特徴で分けられています。赤字は国際分類の種で、数字はアルファベット順の通し番号です。Cumariniaは含まれていません。
http://mypage.bluewin.ch/retodicht/contents.htm

分類
Dichtのホームページによる属内分類(Cumariniaを除く)とアンダーソンによる産地
I. Subgenus Neocoryphantha(刺座の花のつく部分にgland(余分の蜜線)がある)
Section A. Lepidocoryphantha NEMex, USA
1 a. C.macromeris ssp. macromeris 24大分丸 NM, TX, Chi, Coa, Dur, Zac
1 b. C.macromeris ssp. runyonii 勇天丸 (24ssp) Rio Grande平原の海抜0m付近
Section B. Robustispina NEMex, USA
2. C.poselgeriana 34 大祥冠 Chi, Coa, Dur, SLP
3 a.C.robustispina ssp. robustispina 46 ロブスティスピナ muehlenpfordtii白光丸 AZ, NM, TX, Son, Chi
3 b. C.robustispina ssp. scheeri (46ssp)
Section C. Neocoryphantha NEMex
Series a. Echinoideae
4. C.wohlschlageri 55 SLP
5. C.vaupeliana 52 黒蛇 Tam
6. C. glanduligera 15 金串丸、恐竜丸、豪猪丸 bergeriana卍丸 SLP, Zac, Gua, NL, Tam
7. C.echinoidea 10 針鼠丸 Dur, Zac, SLP
Series b. Clavatae Mexico
8.C.octacantha 30 大粒丸、侠勇丸、涼烈丸 Hi, Que
9.C.jalpanensis 22 Que
10 a.C.clavata 3 九天丸、南山丸、針刺丸、蓬莱丸 SLP
unicornis 1928 51 Coa
10 b.C.clavata ssp. stipitata
11.C.glassii 16 Gua, SLP
12.C. erecta 13 楊貴妃 Hi, Gua, Que
13.C.potosiana 35 SLP
Section D. Ottonis NEMex
14 C.ottonis 32 舞獅子 Zac, SLP, Agu, Gua, Hi, Jal, Mex
guerkeana 1914 19 Dur
15 C.vogtherriana 53 SLP
16. C.georgii 14 狼声丸、朗声丸、扇丸 villarensis美空丸 SLP
grata 1981 18 Tam (Pamillas)

odorata 31 薫大将  Tam, SLP

II. Subgenus Coryphantha S,C, NEMexico、SUSA
Section A. Coryphantha S,C, NEMexico、SUSA
Series a. Retusae S,CMex
17 a. C.elephantidens ssp. elephantidens 12 象牙丸 Mich, Mor
sulcolanata 1838 49 Hi, Ver, Oax 花精丸、金王丸
17 b. C.elephantidens ssp. bumamma 天司丸、牛粒丸、麗容丸
17 c. C.elephantidens ssp. greenwoodii グリーンウッディ
18. C.retusa 45 鳳華丸 Oax, Pue
melleospina 1954 27 Oax
Series b. Pycnacanthae
19. C.pycnacantha 40 神楽獅子 Oax
20. C.tripugionacantha 50 Zac
Series c. Salinenses NEMex , SMex
21. C. kracikii (-) 2002
22. C.salinensis 47  Coa, NL
23. C.difficilis 8 聖峰丸 Coa, NL?
24 a. C.durangensis 9 銀童 Coa, Dur
24 b. C.durangensis ssp. cuencamensis (delaetiana)
25. C.longicornis 23 槍騎士、深海丸、露宝丸 Dur
26 a. C.pallida 33 金環食  Pue, Oax
pseudoradians 1954 37 Oax
26 b. C.pallida ssp. calipensis 1 Pue
Series d. Coryphantha NEMex, USA
Subseries Coryphantha NEMex、USA
27. C.maiz-tablasensis 25 魔象丸、黒象丸、紫豹丸、陵王丸 SLP
28. C.sulcata 48 白鷹丸 STX, Coa, NL
radians 1828 41 玉獅子 Dur, SLP, Gua, Que, Hid
29 a. C.hintoniorum ssp. hintoniorum 28  NL (Galeana)
29 b. C. hintoniorum ssp. geoffreyi
Subseries Corniferae NEMex, USA
30. C.nickelsiae 29 黒蒼 STX, NL, Tam, Coa
calochlora 1933 2 Dur
31. C.pseudonickelsiae 長刺黒蒼 (delaetiana)
indensis 1977 21 Dur
maliterrarum 1984 26 Que
32. C.compacta 4 高麗丸 Chi, Tam, Dur
33. C.cornifera 5 獅子奮迅 main. Hid, Que
cornuta 1898 6 Mexico
34 a. C.recurvata ssp. recurvata 43 麗陽丸 NM, TX, Chi, Coa, Dur, Zac
34 b. C.recurvata ssp. canatlanensis
Subseries Neglectae NEMex, USA
35. C.delicata 千早丸 (radians) AZ, Son
36. C.neglecta 28  Coa (Monclova)- NL(Monterey)
37 a. C.pseudoechinus ssp. pseudoechinus 36 濡衣、熱砂丸 Coa
pusilliflora 1982 39 Coa(El Marte)
37 b. C.pseudoechinus ssp. laui (delaetiana)
Subseries Delaetianae NEMex, USA
38. C.delaetiana 7 黒雲丸  Dur, Coa, Chi
39 a. C.ramillosa ssp. ramillosa 42  NM, TX, Chi, Coa, Dur, Zac
39 b. C.ramillosa santarosa
40. C.pulleineana 38 Tam, SLP
41. C.werdermannii 54 精美丸 Chi, Coa
42. C.echinus 11 烈刺丸 WTX, Chi, Coa

Section B. Gracilicoryphantha NEMex
43. C.gracilis 17 白豹 Chi

reduncispina 1933 44  Oax

異名同種
国際系統学グループによる亜種と異名同種
2007.8.16-
12 elephantidens 1838, recurvispina 1839, bummaniana 1849 天司丸, greenwoodii 1970, garessii 1980

41 radians 1828玉獅子, delicata 1979, bernalensis 1984
46 robustispina 1856, muehlenpfordtii 1853, ssp. scheeri 1847, neoschhri 1961, ssp. uncinata 1969
48 sulcata 1845, obscula 1930, speciosa 1930

図鑑
I. Subgenus Neocoryphantha(刺座の花のつく部分にgland(余分の蜜線)がある)
Section A. Lepidocoryphantha NEMex, USA
1 a. C.macromeris ssp. macromeris 24大分丸 NM, TX, Chi, Coa, Dur, Zac
疣が細長く刺は細い
1 b. C.macromeris ssp. runyonii 勇天丸 (24ssp) Rio Grande平原の海抜0m付近
Section B. Robustispina NEMex, USA
2. C.poselgeriana 34 大祥冠 Chi, Coa, Dur, SLP
体色は薄い緑、疣はやや高く、刺はやや太くて先まで真っ直ぐ。縁刺も同様
3 a.C.robustispina ssp. robustispina 46 ロブスティスピナ muehlenpfordtii白光丸 AZ, NM, TX, Son, Chi
3 b. C.robustispina ssp. scheeri (46ssp)
Section C. Neocoryphantha NEMex
Series a. Echinoideae
4. C.wohlschlageri 55 SLP
5. C.vaupeliana 52 黒蛇 Tam
小型種、中刺はやや太い。直根が太い。

6. C. glanduligera 15 金串丸、恐竜丸、豪猪丸 bergeriana卍丸 SLP, Zac, Gua, NL, Tam
7. C.echinoidea 10 針鼠丸 Dur, Zac, SLP
Series b. Clavatae Mexico
8.C.octacantha 30 大粒丸、侠勇丸、涼烈丸 Hi, Que
9.C.jalpanensis 22 Que
10 a.C.clavata 3 九天丸、南山丸、針刺丸、蓬莱丸 SLP
unicornis 1928 51 Coa
10 b.C.clavata ssp. stipitata
11.C.glassii 16 Gua, SLP
12.C. erecta 13 楊貴妃 Hi, Gua, Que
円筒で高くなる、花付きは遅い。
13.C.potosiana 35 SLP
Section D. Ottonis NEMex
14 C.ottonis 32 舞獅子 Zac, SLP, Agu, Gua, Hi, Jal, Mex
guerkeana 1914 19 Dur
15 C.vogtherriana 53 SLP
16. C.georgii 14 狼声丸、朗声丸、扇丸 villarensis美空丸 SLP
grata 1981 18 Tam (Pamillas)

odorata 31 薫大将  Tam, SLP
疣は細長く刺は細くて鈎状、体は柔らかい。


II. Subgenus Coryphantha S,C, NEMexico、SUSA
Section A. Coryphantha S,C, NEMexico、SUSA
Series a. Retusae S,CMex
17 a. C.elephantidens ssp. elephantidens 12 象牙丸 Mich, Mor
球形で大きくなり、体色は艶のある明るい緑色。花は桃色で大きい。
sulcolanata 1838 49 Hi, Ver, Oax 花精丸、金王丸
17 b. C.elephantidens ssp. bumamma 天司丸、牛粒丸、麗容丸
17 c. C.elephantidens ssp. greenwoodii グリーンウッディ
18. C.retusa 45 鳳華丸 Oax, Pue
melleospina 1954 27 Oax
球形でやや小型、たいshじょくは艶のある黄緑。疣は小さくて低く、刺は黄色。生長点近くは疣の間に綿毛が多い。
Series b. Pycnacanthae
19. C.pycnacantha 40 神楽獅子 Oax
20. C.tripugionacantha 50 Zac
Series c. Salinenses NEMex , SMex
21. C. kracikii (-) 2002
22. C.salinensis 47  Coa, NL
23. C.difficilis 8 聖峰丸 Coa, NL?
24 a. C.durangensis 9 銀童 Coa, Dur
小型で円筒形。刺はやや細くて短い。生長点近くは白い綿毛で覆われる。花は薄黄色で小さい。

24 b. C.durangensis ssp. cuencamensis (delaetiana)
25. C.longicornis 23 槍騎士、深海丸、露宝丸 Dur
26 a. C.pallida 33 金環食  Pue, Oax
pseudoradians 1954 37 Oax
26 b. C.pallida ssp. calipensis 1 Pue
Series d. Coryphantha NEMex, USA
Subseries Coryphantha NEMex、USA
27. C.maiz-tablasensis 25 魔象丸、黒象丸、紫豹丸、陵王丸 SLP
球形で、体色はやや艶のある黒緑色。疣は丸くて高い。刺は灰色で先に向かって黒くなる。中刺はない。

28. C.sulcata 48 白鷹丸 STX, Coa, NL
radians 1828 41 玉獅子 Dur, SLP, Gua, Que, Hid
29 a. C.hintoniorum ssp. hintoniorum 28  NL (Galeana)
29 b. C. hintoniorum ssp. geoffreyi
Subseries Corniferae NEMex, USA
30. C.nickelsiae 29 黒蒼 STX, NL, Tam, Coa
calochlora 1933 2 Dur
31. C.pseudonickelsiae 長刺黒蒼 (delaetiana)
indensis 1977 21 Dur
maliterrarum 1984 26 Que
32. C.compacta 4 高麗丸 Chi, Tam, Dur
33. C.cornifera 5 獅子奮迅 main. Hid, Que
球形で疣はやや上向き、中刺が数本で黒くて曲がる。縁刺は白っぽい。生長点近くは綿毛で覆われる。

cornuta 1898 6 Mexico
34 a. C.recurvata ssp. recurvata 43 麗陽丸 NM, TX, Chi, Coa, Dur, Zac
34 b. C.recurvata ssp. canatlanensis
Subseries Neglectae NEMex, USA
35. C.delicata 千早丸 (radians) AZ, Son
36. C.neglecta 28  Coa (Monclova)- NL(Monterey)
37 a. C.pseudoechinus ssp. pseudoechinus 36 濡衣、熱砂丸 Coa
pusilliflora 1982 39 Coa(El Marte)
37 b. C.pseudoechinus ssp. laui (delaetiana)
Subseries Delaetianae NEMex, USA
38. C.delaetiana 7 黒雲丸  Dur, Coa, Chi
39 a. C.ramillosa ssp. ramillosa 42  NM, TX, Chi, Coa, Dur, Zac
39 b. C.ramillosa santarosa
40. C.pulleineana 38 Tam, SLP
41. C.werdermannii 54 精美丸 Chi, Coa
42. C.echinus 11 烈刺丸 WTX, Chi, Coa

Section B. Gracilicoryphantha NEMex
43. C.gracilis 17 白豹 Chi



reduncispina 1933 44  Oax